Privaat ekwiteit – die antwoord of nie?

Kontak gerus Deon van Zyl   direk, PSG Wealth adviseur.

As finansiële adviseurs het ons dikwels met ʼn soortgelyke tipe onsekerheid te make van kliënte wat navraag doen oor privaatekwiteit-beleggingsfondse. Hierdie geleenthede word dikwels met indrukwekkende bemarking, beloftes van ongelooflike prestasie en “onfeilbare” sakemodelle aangebied. Hulle klink te goed om waar te wees – wat dikwels die geval is.

Die afgelope paar jaar het Suid-Afrikaanse beleggers gesien hoe name soos Sharemax, Ecsponent, en baie onlangs Kleuterzone, met groot belofte die privaatekwiteit-sektor betree. Ongelukkig bestaan nie een van hierdie maatskappye vandag nie – en miljarde rande is verloor.

Die vraag wat telkens gevra word, is:

Hoekom vou hierdie maatskappye, en hoekom sien beleggers nie die risiko’s raak nie?

Wel, as ʼn mens ChatGPT vra, word die slaggate van privaat ekwiteit vinnig uitgewys:

1. Illikiditeit – Jy kan dikwels nie toegang tot jou geld kry wanneer jy dit nodig het nie.
2. Gebrek aan deursigtigheid – Jy weet miskien nie regtig hoe die besigheid presteer nie.
3. Hoë fooie en die risiko van onderprestasie – Opbrengste word nie gewaarborg nie.
4. Ekonomiese en markrisiko’s – Eksterne faktore kan selfs uitstekende idees kelder.
5. Beperkte beheer – Beleggers het min of geen seggenskap in werksaamhede nie.
6. Waardasie- en onttrekkingsrisiko’s – Dit kan bykans onmoontlik wees om jou geld teen ʼn billike waarde te onttrek.

Teoreties is dit duidelik, maar in die praktyk word beleggers meegevoer deur die droom, nie die risiko nie.

ʼn Persoonlike perspektief

Kom ek gebruik ʼn werklike voorbeeld. Gedurende die Covid-tyd het ek gehelp om ʼn klein petroleumverspreidingsbesigheid op die been te bring. Ek het ʼn geleentheid gesien, geld geleen, en by twee ander aandeelhouers aangesluit om die besigheid te begin.

Vir die eerste ses maande het alles ongelooflik goed gegaan. En toe tref die werklikheid ons:

• Ons het ons oorspronklike perseel verloor as gevolg van permitprobleme.
• Ons moes skuif, en die gepaardgaande koste het ons amper laat vou.
• ʼn Nuwe mededinger het 500 meter van ons af ʼn besigheid geopen en laer pryse gevra.
• Een aandeelhouer het uitgawes vir drie maande gedek – daarsonder sou ons onderdeur gewees het.
• Kliënte het laat betaal en ons kon nie ons verpligtinge teenoor beleggers nakom nie.

Ons kon minstens drie keer bankrot gespeel het. Eers na vier volle jare van bloedsweet, slapelose nagte en ʼn paar gelukslae kon ons sê dat ons ʼn lopende saak het. Tot dusver het ons aandeelhouer-beleggers net 30% van hul oorspronklike kapitaal teruggekry in maandelikse betalings.

Dit is vier jaar van onsekerheid vir ʼn gedeeltelike opbrengs – en ons is van die gelukkiges.

Die probleem met die privaatekwiteit-droom

Die grootste gevaar met privaat ekwiteit is die illusie van sekerheid. Sakeplanne wat in Excel uiteengesit is, lyk altyd briljant. Die realiteit vind jy egter nie in spreiblaaie nie. Dit bestaan in die onvoorspelbare – permitte, mededingers, kontantvloeitekorte, inflasie, en nog meer.

Die meeste beleggers verstaan eenvoudig nie hoe moeilik dit is om ʼn volhoubare besigheid op te bou nie, veral een wat oor die lang termyn bestendige opbrengste kan lewer. En tog word juis hierdie besighede as “veilige” beleggingsinstrumente aangebied.

Dis waarom ek vas glo privaatekwiteit-beleggings is nie geskik vir aftreespaargeld nie.

Aftreegeld het die volgende nodig:

• Diversifikasie
• Likiditeit
• Betroubare groei wat inflasie klop
• Gereguleerde, deursigtige strukture

Dis waarom my eie beleggings en aftreespaargeld bestuur word deur PSG Wealth Pretoria-Oos, binne gediversifiseerde fonds van fonds-strukture met blootstelling aan genoteerde maatskappye wat ʼn bewese prestasiegeskiedenis het.

Ten slotte

Privaat ekwiteit het miskien sy plek vir hoërisiko-beleggers en beleggers met ʼn hoë netto waarde, wat die risiko’s ten volle verstaan. Maar vir die deursnee-belegger – veral dié wat hul swaar verdiende aftreespaargeld belê – is privaat ekwiteit eenvoudig NIE die antwoord nie.